Oude meesters III – Jan Jacob Stam en de kunst van tweede orde interventies

Onlangs had ik het genoegen om een workshop te volgen bij Jan Jacob Stam. Hij is samen met zijn vrouw Bibi Schröder de grondlegger van het Hellinger instituut in Nederland. Al enige tijd geleden deed hij afstand maar hij geeft nog altijd workshops in een mooie ruimte achter het instituut.

Met een mooie en diverse groep gingen we aan de slag met de verschillende vormen van ‘interventies’ die je kunt doen binnen opstellingen. Interventies moet je zien als kleine subtiele of soms grote minder subtiele ingrepen die je doet als begeleider van een groep.

Sommige interventies zijn gericht op het vinden van een oplossing voor een probleem. Dit zijn zogeheten ‘eerste orde’ interventies. Als een interventie leidt tot een dieper inzicht spreken we van een ‘tweede orde interventie’. Als tot slot een interventie tot een diepgaande transformatie leidt (waarvan je niet weet wat de uitkomst uiteindelijk gaat zijn) dan is dit een ‘derde orde interventie’. Deze laatste is overigens niet mogelijk zonder eerst een diepgaand inzicht te hebben, dus passeert altijd eerst via een tweede orde interventie.

Welke vormen van interventies kun je aan denken om tot dieper inzicht te komen? Je kan denken aan vragen zoals ‘welk vermogen zijn jullie als groep kwijtgeraakt?’ of ‘welke prijs betalen jullie om het zo te doen?’. Dit zijn vragen die op een dieper niveau inwerken op het geheel. Maar je kan ook denken aan bewegingen, of opstellingen.

Uiteraard gingen we zelf ook aan de slag en hebben we veel opstellingen en mini-opstellingen mogen begeleiden. Ik werd er vrolijk van, hoewel ik ook fors uitgedaagd werd. Je komt keer op keer je eigen patronen tegen en zaken uit je verleden die nog niet volledig opgeruimd zijn.

Het belang van tweede orde interventies

Wat maakt tweede orde interventies nu zo belangrijk voor mij? Ik geloof al een tijdje dat we veel zaken missen als we met organisaties of teams aan de slag gaan. We zitten te veel in de analyse, in ons hoofd. We stellen ook gewoon de verkeerde vragen, omdat we in onze gejaagdheid en onze drang naar efficiëntie te veel gericht zijn op het vinden van een oplossing.

Maar een probleem heeft niet altijd direct een oplossing nodig. Sterker nog, vaak is een probleem niet eens het echte probleem. Met een dieper inzicht in wie wij zijn, hoe we als team of systeem met elkaar zijn en hoe we verbonden zijn met het grotere geheel (de organisatie, de maatschappij, de cosmos) zouden veel verder kunnen komen. Welke keuzes maken we dan vanuit dieper inzicht? Welke vrijheid en welk potentieel ontsluiten we dan?

Dit zijn de vragen die echt boeiend zijn. Ik onderzoek ze graag want de laag van de onderstroom en dieper inzicht trekt me veel meer dan de laag van de oplossingsgerichte interventies. Beschouw deze blog dus als een uitnodiging om het diepere ervaren, het werkelijke inzicht, zelf op te gaan zoeken. En niet alleen te blijven hangen in de drang naar snelle oplossingen, maar ook het mogen blijven in het 'niet weten, maar wel voelen'.

Daar ligt voor mij zo veel potentieel te ontdekken. En ik begeleid jou en anderen er graag bij.